Να σε ρωτήσω κάτι; Είσαι ευτυχισμένη; Χαμογελαστή, ανάλαφρη με τη σχέση σου; Νιώθεις πλήρης ή μήπως η συμπεριφορά του συντρόφου σου είναι “περίεργη” (θα το πω επιεικώς); Μήπως σε μειώνει; Σε αφήνει να ζεις στην ασάφεια, στην ανασφάλεια; Σε αγχώνει, σε προσβάλλει, δεν είναι συνεπής… Ναι, μπορεί η ταμπέλα “συναισθηματική κακοποίηση” να σου ακούγεται βαρύγδουπη αλλά μάλλον αυτό συμβαίνει.
Η ψυχολόγος Δήμητρα Ζάφειρα σε βοηθάει να αναγνωρίσεις τα σημάδια του προβληματικού συντρόφου…
Τίποτα δεν είναι πιο καταστροφικό για την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή σας από το να είσαι σε μία σχέση συναισθηματικής κακοποίησης. Σε αντίθεση με τη σωματική βία που δείχνει με δραματικά ξεσπάσματα το άσχημο πρόσωπό της, η συναισθηματική βία μπορεί να είναι πιο περιστασιακή και “υπόγεια”. Σε μερικές περιπτώσεις δε, ούτε αυτός που ασκεί τη βία ούτε αυτός που την υφίσταται έχουν πλήρη συνείδηση του τι συμβαίνει.
Το πιο προφανές σενάριο για τη συναισθηματική κακοποίηση είναι ότι συμβαίνει σε μία στενή διαπροσωπική σχέση όπου ο άντρας είναι ο θύτης και η γυναίκα το θύμα. Ωστόσο, πληθώρα ερευνών δείχνει ότι άντρες και γυναίκες κακοποιούν (συναισθηματικά) ο ένας τον άλλον σε ίσα ποσοστά. Στην πραγματικότητα, η συναισθηματική βία μπορεί να υπάρχει σε οποιαδήποτε σχέση -μεταξύ γονέα και παιδιού, στις φιλίες ή με συγγενείς.
Τι είναι η συναισθηματική βία;
Αφορά ένα συγκεκριμένο μοτίβο λεκτικής εκφοράς που είναι συνήθως προσβλητικό και απειλητικό, περιλαμβάνει εκφοβισμό και είναι μονίμως επικριτικό, αλλά υπάρχουν και πιο “λεπτές” τακτικές όπως η πρόκληση ντροπής στον άλλον και το μανιπιουλάρισμα, ο χειρισμός. Η συναισθηματική βία χρησιμοποιείται για να ελέγξει και να καθυποτάξει το άλλο άτομο και συχνά συμβαίνει γιατί ο θύτης έχει τέτοιο παρελθόν και ανασφάλειες τις οποίες δεν μπόρεσε να διαχειριστεί -ενδεχομένως σαν αποτέλεσμα και μιας δικής του κακοποίησης (π.χ. στην παιδική ηλικία). Τα άτομα αυτά δεν έμαθαν υγιείς μηχανισμούς για να αντιμετωπίζουν τα πράγματα ούτε πως θα αναπτύσσουν θετικές και υγιείς σχέσεις. Αντιθέτως, αισθάνονται μονίμως θυμωμένοι, πληγωμένοι και ανίσχυροι.
Το θύμα της συναισθηματικής κακοποίησης δεν αναγνωρίζει αυτή τη συμπεριφορά ως προβληματική. Αναπτύσσουν αμυντικούς μηχανισμούς όπως την άρνηση και ελαχιστοποιούν την προσοχή που δίνουν στην “κακομεταχείριση” για να μειώσουν το στρες. Η μακροχρόνια συναισθηματική βία μπορεί όμως, να προκαλέσει σοβαρό συναισθηματικό τραύμα στο θύμα, περιλαμβάνοντας κατάθλιψη, άγχος και μετατραυματική διαταραχή.
ΤΑ ΣΗΜΑΔΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΒΙΑΣ…
Αν δεν είστε σίγουρες σε τι συνίσταται αυτή η συμπεριφορά, ορίστε μερικά σημάδια συναισθηματικής βίας.
1. Σας μειώνει και σας εξευτελίζει μπροστά σε άλλα άτομα.
2. Συνέχεια υποβαθμίζει την αξία των ιδεών σας, της γνώμης ή των αναγκών σας. Ακυρώνεται η οποιαδήποτε άποψή σας.
3. Χρησιμοποιεί το σαρκασμό και την ειρωνεία για να σας “πικάρει” και να σας κάνει να αισθανθείτε άσχημα για τον εαυτό σας.
4. Σας κατηγορεί ότι είστε “πολύ ευαίσθητη”, “μαλακή” ούτως ώστε να αποδυναμωθεί η δική του καταπιεστική και βίαιη συμπεριφορά.
5. Προσπαθεί να σας ελέγξει και σας φέρεται σαν να είστε παιδί.
6. Σας διορθώνει ή κάνει επικρίσεις για τη συμπεριφορά σας.
7. Αισθάνεστε ότι χρειάζεται να πάρετε άδεια για να πάρετε μια απόφαση ή να πάτε κάπου.
8. Προσπαθεί να ελέγξει την οικονομική σας συμπεριφορά, πού ξοδεύετε χρήματα.
9. Σας υποβαθμίζει και αυτό το κάνει για τα πάντα είτε είναι τα επιτεύγματά σας, είτε οι ελπίδες και τα όνειρά σας.
10. Σας κάνει να αισθάνεστε μονίμως λάθος κι ότι εκείνος έχει μόνο δίκιο.
11. Πάντα υπερτονίζει τα λάθη σας ή κάποιο ελάττωμα (από την εμφάνιση μέχρι τη συμπεριφορά σας).
12. Έχουν μια ανικανότητα να γελάσουν με τον εαυτό τους και βέβαια δεν αντέχουν οι άλλοι να γελούν μαζί τους. Πάντα έχουν μια δικαιολογία για τη δική τους συμπεριφορά, κατηγορούν τους άλλους και έχουν δυσκολίες στο να ζητήσουν συγγνώμη.
13. Μονίμως παραβιάζει τα όριά σας και αγνοεί τις παρακλήσεις σας.
14. Σας κατηγορεί για τα δικά του προβλήματα, τις δυσκολίες της δικής του ζωής και τη δυστυχία του.
15. Είναι συναισθηματικά απόμακρος, δεν είναι συναισθηματικά διαθέσιμος. Συχνά αυτή η απόσταση είναι για να τραβήξει την προσοχή ή για να αποκτήσει/κερδίσει κάτι που θέλει.
16. Δεν έχει την ικανότητα να συμπονά τον άλλον ή να μπαίνει στη θέση του άλλου.
17. Παίζει εκείνος το θύμα και κατηγορεί εσάς.
18. Δεν δείχνει να νοιάζεται για τα δικά σας συναισθήματα, ούτε να τα αναγνωρίζει. Σας βλέπει όχι σαν μια ξεχωριστή προσωπικότητα, αλλά σαν επέκταση του εαυτού του. Συχνά μπορεί να σας παραμελεί ή να απειλεί ότι θα σας εγκαταλείψει σαν τιμωρία ή για να σας φοβίσει. Απέχει ακόμη και από το σεξ σαν τρόπο να σας χειριστεί, να σας ελέγξει ή να σας μειώσει (να σας κάνει να αισθανθείτε ανεπιθύμητη).
19. Δεν αποδέχεται τη συμπεριφορά του ως βίαιη, όταν και αν έρθετε σε αντιπαράθεση μαζί του.
ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ…
Το πρώτο βήμα για κάποια που υφίσταται μια τέτοια συμπεριφορά είναι να αναγνωρίσει τι συμβαίνει! Αν δείτε τέτοια σημάδια στη σχέση σας, πρέπει να είστε ειλικρινείς με τον εαυτό σας για να μπορέσετε να ανακτήσετε τον έλεγχο της ζωής σας, να σταματήσετε την κακοποίηση και να γιατρέψτε τις “πληγές” σας. Για αυτές που από άμυνα κρύβουν, ελαχιστοποιούν ή αρνούνται τη “βία” που υφίστανται το παραπάνω είναι ένα δύσκολο και τρομακτικό βήμα.
Ωστόσο το στρες κάποια στιγμή θα βγει είτε με τη μορφή κάποιας αρρώστιας (ψυχοσωματικά), με κατάθλιψη ή άγχος. Τότε τουλάχιστον θα καταλάβετε ότι δεν πρέπει να επιτρέψετε να συνεχιστεί, ακόμα κι αν πρέπει να τερματίσετε τη σχέση.
Και ξέρω, θα με ρωτήσετε: “Μπορεί ο άλλος άνθρωπος να αλλάξει;” Θα σας πω ότι είναι πιθανό ΜΟΝΟ αν ο (αποκαλούμενος) θύτης δείξει μια βαθιά επιθυμία να αλλάξει και αφού αναγνωρίσει τη συμπεριφορά του και τη ζημιά που αυτή προκαλεί στη σχέση. Ωστόσο, να ξέρετε ότι τέτοιες μαθημένες συμπεριφορές που συνοδεύονται μάλιστα από αίσθηση δύναμης, προνομίων και ιδιοκτησίας (τα δικά μου δικά μου + τα δικά σου δικά μου) είναι πολύ δύσκολο να αλλάξουν. Οι θύτες απολαμβάνουν την εξουσία που βιώνουν από τη δική σας συναισθηματική ταλαιπωρία και σαν αποτέλεσμα πολύ μικρό ποσοστό απ’αυτούς μπορεί να αλλάξουν.
Μπορείτε, όμως, εσείς!
